Wojna w Ukrainie i nowe lockdowny w Chinach znacznie pogorszyły bilans ryzyka, jakiego spodziewać się mogą firmy. Choć w krótkiej perspektywie zgromadzone zapasy gotówki zapobiegną gwałtownemu wzrostowi liczby niewypłacalności, to w Allianz Trade przewidujemy, że nie na długo i liczba niewypłacalnych firm wzrośnie o +12 proc. w 2022 roku oraz o +14 proc. w 2023 roku, osiągając poziom sprzed pandemii.
Z analiz Allianz Trade, światowego lidera w ubezpieczaniach należności wynika, że co trzeci kraj powróci do poziomu sprzed pandemii w zakresie liczby niewypłacalności już w 2022 roku, a połowa w 2023 roku. Rozbieżne tendencje wystąpią w Europie Zachodniej: w Wielkiej Brytanii i Hiszpanii do końca tego roku liczba upadłości przekroczy poziom z roku 2019, podczas gdy we Włoszech, Portugalii i krajach skandynawskich normalizacja nastąpi dopiero w 2023 roku. W Polsce dalecy jesteśmy od „normalizacji”, czyli poziomu ryzyka mierzonego liczbą niewypłacalności firm sprzed kryzysu wywołanego pandemią. Został on w odróżnieniu od większości innych krajów dawno już przekroczony i osiąga rekordowe poziomy.
Postępowania naprawcze w Polsce
W Polsce przyjęto bowiem odmienną niż w wielu innych krajach strategię walki z brakiem płynności firm – nie zawieszono obowiązków i procedur związanych ze zgłaszaniem niewypłacalności, ale przeciwnie – znacznie odformalizowano i uproszczono postępowanie naprawcze, tworząc nowy jego rodzaj. Firmy miały rozwiązywać problemy na jak najwcześniejszym etapie, nawet bez udziału sądu. To tłumaczy, dlaczego liczba niewypłacalności polskich firm nie spadła, a nawet rosła w dobie pandemii – pomimo publicznych programów wsparcia dla biznesu. Programy te były efektywne, ale jednocześnie na rynku przedsiębiorcy stawić musieli czoła wielu problemom, m.in. uderzającym w popyt i możliwość sprzedaży lockdownom.
Istotny wzrost niewypłacalności
Uproszczona procedura, z kilkoma zmianami – ale nadal bardzo prosta – została na stałe w polskim prawie naprawczym. Pierwszy kwartał 2022 roku pokazał, że nadal jest bardzo użyteczna – po chwilowym spadku liczby niewypłacalności związanym ze wspomnianą zmianą prawa, ich liczba znowu znacząco rośnie. 2/3 z tych postępowań to właśnie postępowania restrukturyzacyjne, głównie w nowej uproszczonej formie, a przeprowadzają je głównie rodzinne firmy MSP. Możliwość szybkiego reagowania na zmiany koniunktury na rynku pozwala obserwować bieżące trendy – w tym problemy firm budowlanych (+38 proc. niewypłacalności r/r w I kw.), których rentowność podkopały znaczące, kilkudziesięcioprocentowe wzrosty cen materiałów budowlanych. Allianz Trade spodziewa się, iż w bieżącym roku nastąpi dalszy, i wciąż istotny, bo 12 proc. r/r wzrost liczby niewypłacalności polskich firm – może już nie o tak znaczące prawie 70 proc. r/r jak w 2021 roku (właśnie z powodu wysokiej bazy), ale za to do rekordowego poziomu. Pomimo bieżących dobrych wyników makroekonomicznych w I kwartale (8,5-proc. wzrost PKB r/r) – gdyż niewypłacalności są coraz częstsze nie z przyczyn popytowych, ale głównie kosztowych i podażowych: przede wszystkim w związku z drożejącymi energią i surowcami oraz brakiem komponentów i rąk do pracy (także z powodu wojny na Ukrainie – wyjazdem ukraińskich pracowników).
Sławomir Bąk
członek zarządu ds. oceny ryzyka, Allianz Trade