W ciągu ostatnich 10 lat sądy wydały wyroki skazujące tylko w 74 sprawach dot. przestępstw giełdowych. Część z nich kończyła się warunkowym umorzeniem. Dlaczego mimo licznych zawiadomień i mocnych materiałów dowodowych przestępcy giełdowi są niemal bezkarni?
W 2016 r. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego złożył 25 zawiadomień ws. naruszenia przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi i ustawy o giełdach towarowych. Niemniej Prokuratura wydała tylko 3 akty oskarżenia (wszystkie z art 183 ustawy o obrocie – manipulacja). W 11 sprawach w ub. zapadły wyroki skazujące lub warunkowe umorzenia.
Czy to możliwe, że według Prokuratury i sądów na GPW dochodzi do tak niewielu przestępstw i dlaczego sprawy są tak często umarzane?
Z procą na tłuste misie
Od 2006 r. – momentu powołania do życia KNF – instytucja, której jednym z zadań jest monitorowanie potencjalnych przestępstw na GPW rokrocznie publikuje raporty ze swojej działalności.
W każdym wypadku Przewodniczący Komisji ma możliwość zarządzenia przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia czy istniały podstawy do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w zakresie łamania ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.
Zawiadomienie poprzedzone jest zawsze postępowaniem wyjaśniającym. Te mają ustalić, czy istnieją przesłanki, iż doszło do ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej, manipulacji instrumentem finansowym, prowadzenia bez zezwolenia działalności w zakresie obrotu maklerskimi instrumentami finansowymi, prowadzenia bez zezwolenia giełdy lub towarowego domu maklerskiego, dokonywania transakcji w okresie zamkniętym, zatajania prawdziwych informacji w prospekcie emisyjnym, niewywiązywania się lub nienależytego wywiązania się z obowiązków dot. znacznych pakietów akcji a także niewywiązywania się lub też nienależytego wywiązywania się z obowiązku informacyjnego.
W 2006 r. postępowania administracyjne prowadzono w okresie wrzesień – grudzień a dotyczyły przede wszystkim: manipulacji, transakcji w okresie zamkniętym czy nienależytego wywiązywania się z obowiązku informacyjnego.
Na skutek zawiadomień KNF Prokuratura wystosowała tylko 3 akty oskarżenia w sprawach o naruszenie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz jeden wniosek o warunkowe umorzenie postępowania. Nie zapadł żaden wyrok.
Prokuratura a zawiadomienia w liczbach
W 2006 r. KNF złożyła 6 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym). Złożyło też jedno zawiadomienie dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 3 akty oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i żadnego dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy nie wydały ani jednego wyroku skazującego.
W 2007 r. KNF złożyła 8 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) oraz tyle samo zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 3 akty oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i tyle samo dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 8 wyroków skazujących w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i jeden w sprawie o wykorzystanie informacji poufnej.
W 2008 r. KNF złożyła 11 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) i 13 zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 4 akty oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i 1 dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 7 wyroków skazujących w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i jeden w sprawie o wykorzystanie informacji poufnej.
W 2009 r. KNF złożyła 10 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) i 16 zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 9 aktów oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i 1 dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 5 wyroków skazujących w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i ani jednego w sprawie o wykorzystanie informacji poufnej.
W 2010 r. KNF złożyła 6 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) i 6 zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 3 akty oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i 1 dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 5 wyroków skazujących w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i 2 w sprawach o wykorzystanie informacji poufnej.
W 2011 r. KNF złożyła 9 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) i 12 zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 9 aktów oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i 1 dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 5 wyroków skazujących w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i ani jednego sprawach o wykorzystanie informacji poufnej.
W 2012 r. KNF złożyła 13 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) i 8 zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 6 aktów oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i 2 dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 4 wyroki skazujące w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i jeden w sprawie o wykorzystanie informacji poufnej.
W 2013 r. KNF złożyła 20 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) i 8 zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 2 akty oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i 1 dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 8 wyroków skazujących w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i jeden w sprawie o wykorzystanie informacji poufnej.
W 2014 r. KNF złożyła 9 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) i 17 zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 6 aktów oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i żadnego dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 7 wyroków skazujących w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i ani jednego w sprawie o wykorzystanie informacji poufnej.
W 2015 r. KNF złożyła 10 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z zakresu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (manipulacja instrumentem finansowym) i tyle samo zawiadomień dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej.
Prokuratura skierowała do sądów 4 akty oskarżenia dot. manipulacji instrumentem finansowym i 4 dot. ujawnienia i wykorzystania informacji poufnej. Sądy wydały 6 wyroków skazujących w sprawach o manipulacje instrumentem finansowym i dwa w sprawach o wykorzystanie informacji poufnej.
Komentarz mec. Janusza Kaczmarka, byłego prokuratora krajowego, specjalizującego się w ściganiu przestępstw na rynkach finansowych:
– Walka z manipulacją na giełdzie zawsze wymagała edukacji wymiaru sprawiedliwości. W stosunku do okresu początku roku 2000 kiedy prawie wszystkie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa kończyły się umorzeniem śledztwa jest i tak postęp. Faktycznie jednak stosunek zawiadomień KNF do sukcesu prokuratorskiego jakim jest skierowanie aktu oskarżenia i uzyskanie wyroku skazującego jest nadal niepokojący. W dalszym ciągu w tej dziedzinie brak jest specjalistów z prawdziwego zdarzenia choć obecnie prokuratorzy, którzy prowadzą tego typu postępowania poddawani są specjalistycznym szkoleniom. Osoby grające na giełdzie, dla których jest to “chleb powszedni” i wykorzystujące szereg giełdowych trików przewyższają swoją wiedzą praktyczną umiejętności teoretyczne niejednego prokuratora. W przypadku potrzeby powołania biegłego jest ich nadal mało co zatem idzie przekłada się to na czas oczekiwania na opinię oraz jej koszty. Nadal w organach ścigania brak jest należytego rozpoznania zjawiska, słabe korzystanie z białego wywiadu czy innych źródeł informacji. Istotne są również problemy dowodowe. Trudno jest bowiem procesowo udowodnić kiedy osoba podejrzewana bądź wskazana w zawiadomieniu KNF mogła wejść w posiadanie informacji poufnej. Warto też zauważyć, że liczba zawiadomień KNF mimo ich co rocznego wzrostu to tylko znikomy odsetek w stosunku do ilości i wielkości operacji finansowych na giełdzie.