Marcin Ociepa – wiceminister w resorcie przedsiębiorczości i technologii
Z Marcinem Ociepą, wiceministrem w resorcie przedsiębiorczości i technologii, rozmawiamy na temat polityki klastrowej prowadzonej przez rząd, a także o inicjatywach i możliwości wsparcia.
Jaki cel powinna mieć zdaniem Pana Ministra polityka klastrowa w Polsce?
Podstawowym celem polityki klastrowej w Polsce jest wzmocnienie konkurencyjności klastrów i podmiotów w nich funkcjonujących oraz sprzyjanie rozwojowi inicjatyw o tym charakterze. Pozostałe kwestie to m.in.: wspieranie wzrostu i potencjału innowacyjnego małych i średnich przedsiębiorstw, czy zacieśnianie współpracy między przedsiębiorstwami i innymi podmiotami oraz wzmocnienie przekonania, że współpraca i zaufanie opłacają się. Równie ważne jest zwiększanie umiędzynarodowienia klastrów oraz ich potencjału eksportowego m.in. poprzez ułatwianie kontaktów oraz przepływu wiedzy i dobrych praktyk z klastrami i innymi sieciami w kraju i za granicą. Udana polityka klastrowa to polityka otwartości i współpracy, a ta wymaga autentycznego współdziałania pomiędzy ministerstwami, samorządem, przy aktywnym zaangażowaniu samych środowisk klastrowych. Decydującym o powodzeniu inicjatyw klastrowym czynnikiem będzie zatem wypracowanie skutecznych praktyk współdziałania pomiędzy wszystkimi interesariuszami.
Jaką rolę pełnią klastry w gospodarczym rozwoju kraju?
Cele polityki klastrowej są naturalnie powiązane z rolą, jaką klastry pełnią lub mogą pełnić w społeczno-gospodarczym rozwoju kraju. W skrócie można powiedzieć, że dynamiczny wzrost liczby przedsiębiorstw działających w klastrach i rozwój przedsiębiorstw działających już w klastrze przyczyniają się do szybszego wzrostu gospodarczego, podniesienia produktywności, zwiększonych zysków, napływu inwestycji bezpośrednich, wzrostu eksportu, a także kreowania nowych miejsc pracy. Szczególne znaczenie ma funkcjonowanie w klastrach MŚP, które bez wsparcia instytucjonalnego oraz tworzonego w klastrze łańcucha wartości, nie byłyby często w stanie sprostać wyzwaniom rynku.
Jakie znaczenie mają klastry w innowacyjnej działalności?
W dzisiejszych warunkach konkurencyjność gospodarki jest oparta w coraz większym stopniu o badania, rozwój i innowacje (B+R+I) oraz umiejętność dynamicznej absorpcji, udziału w tworzeniu i rozwoju nowych technologii. Kluczem do osiągnięcia tego celu stają się m.in. klastry, które dzięki naturalnie nawiązanej współpracy przedsiębiorstw, instytucji badawczych, instytucji otoczenia biznesu, organizacji pozarządowych oraz władz lokalnych, określane są mianem katalizatora procesów innowacyjnych. Przedsiębiorstwa aktywnie uczestniczące we współpracy klastrowej uzyskują, więc szybszy dostęp do nowej wiedzy, nowych partnerów biznesowych i innych zasobów, które wspierają ich innowacyjność.
Które elementy funkcjonowania klastrów wymagają wsparcia i w jaki sposób resort mógłby wesprzeć klastry działające w Polsce?
Role poszczególnych klastrów różnią się w zależności od dominującej w niej branży, ich wielkości, obszaru działalności, poziomu rozwoju itd. Dotychczas najintensywniej współpracowaliśmy z Krajowymi Klastrami Kluczowymi (KKK), czyli tymi o istotnym znaczeniu dla gospodarki kraju i wysokiej konkurencyjności międzynarodowej. Co istotne, współpraca z KKK jest szczególnie ważna z uwagi na ich wysoką aktywność w transferze wiedzy, technologii i podnoszeniu kompetencji kadr. Równocześnie chcemy w sposób systemowy i kompleksowy zbadać możliwości, jak i potrzeby klastrów. Z tą myślą powołaliśmy Grupę Roboczą ds. polityki klastrowej, która rozpoczyna już swoje prace. Jej rolą będzie wsparcie eksperckie rządu w koordynacji i aktualizacji polityki klastrowej. W składzie Grupy znajdą się przedstawiciele administracji centralnej, regionów, klastrów (KKK i pozostałych klastrów) oraz badacze. Grupa przeprowadzi szereg analiz oraz dyskusji, przy pomocy, których mamy nadzieję zaprojektować optymalny system wsparcia klastrów.
Jednym z postulatów środowiska klastrowego jest wsparcie finansowe koordynatorów klastrów z budżetu państwa. Jak Pan Minister ocenia możliwość tego, aby klastry otrzymały wsparcie ze środków krajowych?
Analizujemy obecnie różne scenariusze. Za wcześnie jest na złożenie konkretnej deklaracji w tym zakresie.
W Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju znajdują się odniesienia do roli, jaką pełnią klastry, zwłaszcza Krajowe Klastry Kluczowe w gospodarczym rozwoju kraju. W Strategii zostało wskazane, że współczesna gospodarka premiuje i wspiera podmioty, które realizują wspólne projekty, jak również, że wsparcia wymagają inicjatywy sieciowe m.in. klastry. W obecnej perspektywie finansowej brak jest jednak bezpośredniego wsparcia dla tych „lokalnych motorów przedsiębiorczości” – czy koordynatorzy klastrów polskich mogą liczyć na to, że wraz z nową perspektywą pojawią się działania dedykowane wprost klastrom i koordynatorom inicjatyw klastrowych?
Zgodnie z kierunkami polityki klastrowej, inicjatywy klastrowe w obecnej perspektywie finansowej miały zostać wsparte przez władze regionalne, natomiast na poziomie krajowym – działania miały zostać skupione na wspieraniu rozwoju klastrów o największym potencjale, aby stały się jeszcze silniejsze i bardziej konkurencyjne. W tym celu uruchomiony został system wyboru Krajowych Klastrów Kluczowych. Fenomen klastrów jest zjawiskiem srticte geograficznym, stąd podział zakresu działań między władze regionalne i centralne wydawał się w tamtym momencie czymś naturalnym i oczekiwanym. Obecnie prowadzimy analizę i ocenę tego, na ile to rozwiązanie zdało egzamin i jakie zmiany należałoby wprowadzić w systemie, aby lepiej służył rozwojowi klastrów. Pamiętajmy jednak, że wsparcie klastrów w ramach polityki spójności UE nie może ograniczać się do programów i instrumentów uruchamianych przez nasz resort. W planowaniu i wdrażaniu instrumentów wsparcia z funduszy strukturalnych UE obowiązuje nas zasada subsydiarności, która stanowi, że wszelkie działania powinny być podejmowane na możliwie najniższym szczeblu, który jest zdolny do ich realizacji w obrębie regionu lub państwa członkowskiego, czyli przez instytucje wsparcia znajdujące się najbliżej beneficjenta. Mając to na uwadze, chcemy pracować z innymi resortami i władzami regionalnymi, żeby w kolejnej perspektywie finansowej wsparciu klastrów nadać większą wagę w związku z dynamicznie rosnącą ich rolą w procesach społeczno-gospodarczych.
KOMENTARZ:
Krzysztof Krystowski – prezes Związku Klastrów Polskich
W trakcie ostatniej dyskusji w Ministerstwie Przedsiębiorczości i Technologii, która miała odpowiedzieć na pytanie: jaki cel powinna mieć polityka klastrowa w Polsce, oraz które elementy dyskusji wymagają wsparcia – wszyscy byli zgodni co do jednego: polskie klastry na tle standardów europejskich wypadają słabo pod względem finansowym.
Wszystkie klastry, zarówno Krajowe Klastry Kluczowe, jak i te, które tego statusu nie posiadają, oczekują finansowania swojej działalności ze środków krajowych, przy czym równolegle należy rozmawiać o pomysłach bezpośredniego wpierania klastrów poprzez uruchomienie działań w nowej perspektywie finansowej na lata 2021-2027. Ale do tego czasu mamy jeszcze 2-3 lata, a klastry muszą przecież wciąż działać. Dlatego ich przedstawiciele mówią jednym głosem w temacie wsparcia działalności klastrowej ze środków krajowych, np. poprzez pomysł finansowania klastrów zlecając im zadania o charakterze publicznym.
Wielką wagę powinniśmy przykładać do tego, aby rozwiązania dotyczące klastrów, a które dotyczą bezpośredniego wsparcia przedsiębiorców, powstawały w dialogu z klastrami i przedsiębiorcami. Wtedy proponowane nam narzędzia będą lepiej dostosowane do naszych potrzeb.