Świat znajdował się jeszcze w świąteczno-noworocznym letargu, kiedy w odległych Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej Donald Trump, który od 20 stycznia 2025 r. będzie 47. prezydentem tego państwa, napisał na swoim komunikatorze społecznościowym Truth słowa dla wielu wstrząsające. Wskazał na wzrastający udział Chin w rejonie Kanału Panamskiego, który jest dla amerykańskiego kontynentu najważniejszym łącznikiem między Atlantykiem a Pacyfikiem. Dodał, że dla zapewnienia bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych należałoby kupić Grenlandię, a Kanada powinna zostać 51. stanem amerykańskim.
Ten ostatni pomysł wybrzmiał po raz pierwszy podczas przedświątecznego spotkania, do którego doszło w posiadłości prezydenta elekta w Mar-a-Lago. Pośród innych gości uczestniczył w nim obecny premier Kanady Justin Trudeau, który usłyszał, że Trump zamierza obłożyć towary importowane z Kanady 25-procentowym podatkiem. Gospodarz imprezy dodał, że wielu Kanadyjczyków tak naprawdę chciałoby, żeby Kanada została 51. stanem, mogliby zaoszczędzić na podatkach i zyskać ochronę militarną.
Pełniący do 20 grudnia ubiegłego roku obowiązki ministra bezpieczeństwa publicznego Kanady Dominic LeBlanc1, który uczestniczył w tej kolacji, uznał, że komentarze Trumpa były żartem.
– Prezydent opowiadał dowcipy. Droczył się z nami. Oczywiście w tej kwestii nie był to w żaden sposób poważny komentarz – powiedział LeBlanc dziennikarzom w Ottawie.
Kolejny wpis Donalda Trumpa przeczył jednak tej ocenie. „Nikt nie potrafi odpowiedzieć na pytanie, dlaczego dotujemy Kanadę w wysokości ponad 100 mln dol. rocznie. To nie ma sensu!”.
Oczywiście, stopień spolegliwości i niekompetencji urzędników administracji najsłabszego w historii premiera Kanady nie powinien zaskakiwać, ale wystarczyło przecież, by odwołali się do obowiązującej oba kraje od 2017 r. taryfy celnej2, potwierdzonej zresztą przez obu przywódców w porozumieniu3 z roku 2020. Z pewnością reakcja Trudeau, gotowego przyjąć każde warunki od swego silniejszego sąsiada, nie przysporzy mu dodatkowych punktów przed zbliżającymi się wyborami, ale on przecież już wie, że nie tylko partie opozycyjne Kanady, lecz także Liberalna Partia, z której się wywodzi, domagają się jego rezygnacji.
Być może jako jeden z nielicznych w rządzie ma jednak świadomość, że nie minęło jeszcze 100 lat od czasu, gdy Waszyngton sformułował szczegółowy plan inwazji na Kanadę – podstawowy plan wojenny połączonej armii i marynarki wojennej, określony później kodem karmazynowym (Crimson).
W okresie między I i II wojną światową Stany Zjednoczone przygotowały i zatwierdziły trzy główne plany wojenne. Oznaczyły je na swych mapach i w opracowaniach odrębnymi kolorami. Plan wojny z Japonią miał w nich kolor pomarańczowy (Orange). Zielonym opisano plan skierowany przeciw Meksykowi (Green), a czerwonym wojnę z Wielką Brytanią (Red). Był jeszcze plan fioletowy (Violet), zatwierdzony przez połączony sztab armii i marynarki w 1925 r. dla interwencji w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach, „aby zapobiec działaniom innych krajów, w tym Ligi Narodów”. Jako ciekawostkę należy przytoczyć też istnienie planu białego (White) już z 1920 r. dla tłumienia wewnętrznego oporu obywateli USA, którego jednak nie zdecydowano się wówczas (!) wdrażać. Niemcy oznaczono kolorem czarnym, chociaż nigdy nie zdążył powstać plan wojny o nazwie kodowej Black.
Jak możemy przeczytać w opracowaniach, plan Red był największym z wojennych planów, najbardziej szczegółowym i najczęściej zmienianym. Zakładał, że wojna z Wielką Brytanią rozpocznie się od ingerencji Stanów Zjednoczonych w handel Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, „chociaż można przyjąć inne przyczyny wojny”. Plan brał pod uwagę, że brytyjska marynarka wojenna zajmie Filipiny, Guam, Hawaje i Kanał Panamski. W zamian za te straty Stany Zjednoczone dokonają inwazji Kanady. Chociaż pozornie plan dotyczył wojny z Wielką Brytanią, był prawie pozbawiony elementów walki z Brytyjczykami. Koncentrował się na podboju Kanady, która została oznaczona kodem Crimson.
W projekcie z 1924 r. zadeklarowano, że „intencją USA jest utrzymanie w wieczystym posiadaniu wszystkich zdobytych terytoriów Crimson i Red… Rząd Dominium [Kanady] zostanie zniesiony”. Plan Wojenny Red został zatwierdzony w maju 1930 r. na szczeblu gabinetu przez sekretarza wojny i sekretarza marynarki wojennej.
O tym, jak bardzo poważne i szczegółowe były to przygotowania, możemy poczytać w suplemencie numer 34 tego właśnie Planu Wojny Red. Dowiemy się z niego, że projekt został zmodyfikowany w 1934 r., „aby zezwolić na użycie trującego gazu przeciwko Kanadyjczykom i strategiczne zbombardowanie Halifaksu w przypadku, gdyby nie udało się go zdobyć. Został on ponownie uzupełniony w 1935 r. na prośbę generała Douglasa MacArthura, »aby zainicjować, gdy sytuacja na to pozwoli, operacje ofensywne w celu zabezpieczenia obszarów Winnipeg i Vancouver«”. Tekst jest „uzupełnieniem przedłożonym 18 grudnia 1935 r. przez wydział wywiadu G2 Kolegium Wojennego Stanów Zjednoczonych, przedstawiającym trasy drogowe, kolejowe i morskie do miast docelowych w Kanadzie”. Gorąco polecam jego lekturę, bo udowadnia ona, że nie był to plan obronny, a ściśle ofensywny, i nawet gdyby Kanada zadeklarowała neutralność, miała być zaatakowana i okupowana.
Przygotowania USA do inwazji na Kanadę nabrały tempa w połowie lat 30. XX w. Jeszcze w 1939 r., gdy rozpoczynała się II wojna światowa, a wiele krajów mobilizowało się do walki z Niemcami, wojskowe siły amerykańskie za swój priorytet uznawały koordynację sił lądowych i morskich w ramach projektu zatytułowanego „Overseas Expeditionary Force to Capture Halifax from Red – Crimson Coalition”.
Dzisiejsi prześmiewcy, zwłaszcza kanadyjscy, zapewne o tym nie wiedzą, ale w opracowaniu tego projektu napisano wprost, że „duże części terytorium Crimson staną się teatrem operacji wojskowych, co w konsekwencji spowoduje cierpienie ludności oraz rozległe zniszczenia i dewastację kraju”.
Zakładano przejęcie kanadyjskich elektrowni w pobliżu wodospadu Niagara, by odciąć kraj od zasobów energetycznych, przejmowanie centrów kolejowych, zdobycie strategicznych kopalni niklu w Ontario, zajęcie Wielkich Jezior, blokadę portów na Atlantyku i Pacyfiku. W październiku 1934 r. sekretarz wojny i sekretarz marynarki wojennej zatwierdzili poprawkę zezwalającą na strategiczne bombardowanie Halifaksu, Montrealu i Quebecu poprzez „natychmiastowe operacje powietrzne na tak dużą skalę, jak to tylko możliwe”. Druga poprawka, również zatwierdzona na poziomie gabinetu, nakazywała armii USA „poczynić wszelkie niezbędne przygotowania do użycia chemicznych środków bojowych od chwili wybuchu wojny”. Dużymi literami dopisano, że „UŻYCIE CHEMICZNYCH ŚRODKÓW BOJOWYCH, W TYM ŚRODKÓW TOKSYCZNYCH, OD POCZĄTKU DZIAŁAŃ WOJENNYCH JEST DOZWOLONE”.
Użycie trującego gazu zostało pomyślane jako działanie humanitarne, które miało skłonić Kanadę do szybkiej kapitulacji, a tym samym ocalić życie Amerykanów. Jak więc widzimy, sztaby wojenne mają zupełnie inne spojrzenie na to, czym są działania humanitarne, czego dowody mamy i dziś, kiedy jedna z armii, będąca właśnie w stanie wojny, określana jest mianem najbardziej humanitarnej na świecie.
Warto dodać, że w marcu 1935 r. generał Douglas MacArthur5 zaproponował poprawkę czyniącą Vancouver priorytetowym celem porównywalnym z miastami Halifax i Montreal. Została ona zatwierdzona w maju 1935 r., a już w październiku jego siostrzeniec Douglas MacArthur II6 rozpoczął karierę jako wicekonsul w Vancouver, co było ewidentną działalnością szpiegowską na rzecz innego państwa. W tym samym zresztą roku Stany Zjednoczone przeprowadziły największe w czasie pokoju manewry wojskowe z udziałem ponad 50 tys. żołnierzy ćwiczących zmotoryzowaną inwazję na Kanadę.
Jeszcze w grudniu 1930 r. attaché marynarki wojennej USA w Ottawie przesłał raport szpiegowski dla wywiadu amerykańskiego na temat braku gotowości Kanady do wojny, donosząc w nim, że „w związku z tym, iż Kanada nie ma zatargów z żadnym krajem, nie uważa za konieczne utrzymywanie odpowiednich sił powietrznych”.
To o tyle ważne spostrzeżenie, że kiedy już zauważono tam taką konieczność, w efekcie II wojny światowej i późniejszej zimnej wojny to właśnie Stany Zjednoczone – dosłownie – podcięły Kanadzie skrzydła. A jako że rzecz cała związana jest z losami jednego z najwybitniejszych polskich lotników, pozwolę sobie odrobinę rozwinąć ten właśnie wątek.
Janusz Żurakowski urodził się 12 września 1914 r. w Ryżawce. Ukończył Szkołę Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. We wrześniu 1939 r. przedostał się do Anglii i walczył w dywizjonach RAF. W 1942 r. został mianowany dowódcą „warszawskiego” Dywizjonu 316. W 1943 r. awansował do stopnia kapitana i został zastępcą dowódcy skrzydła w Northolt. Za swoje zasługi w bitwie o Anglię oraz w walkach nad Niemcami został odznaczony polskim orderem Virtuti Militari oraz trzykrotnie Krzyżem Walecznych. Pod koniec wojny został przeniesiony do Imperialnej Szkoły Pilotów Doświadczalnych w Boscombe Dawn. Jako pilot oblatywacz słynął z doskonałych akrobacji powietrznych. Pobił rekord szybkości na trasie Londyn-Kopenhaga-Londyn oraz opracował i zaprezentował nowe figury akrobatyczne – Zurabathic Cartwheel oraz Falling Leaf, które przez teoretyków lotnictwa były wcześniej uważane za zupełnie niemożliwe do wykonania.
W 1952 r. wyemigrował wraz z rodziną do Kanady, gdzie podjął pracę jako pilot oblatywacz dla zakładów Avro Canada. Testował najbardziej zaawansowany samolot lat 50 – CF-105 Avro Arrow. Jako pierwszy człowiek na świecie pokonał barierę dźwięku w samolocie o prostych skrzydłach. Pułkownik Żurakowski został uznany za jednego z najlepszych pilotów wszech czasów i wpisany w poczet członków honorowych Międzynarodowego Stowarzyszenia Pilotów Doświadczalnych w Los Angeles. Otrzymał również tytuł Pioniera kanadyjskiego lotnictwa. Został członkiem galerii sławy tych sił zbrojnych. Na cześć wybitnego pilota Królewska Mennica Kanady wydała w 1996 r. srebrną monetę o nominale 20 dol. z jego wizerunkiem. W 1999 r. pułkownik Żurakowski został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP. Zmarł 9 lutego 2004 r. w Barry’s Bay.
W 1959 r. wraz z 14 tys. innych osób Żurakowski został zmuszony do porzucenia swojej pięknej kariery w kanadyjskim lotnictwie tylko dlatego, że Amerykanie zażądali wówczas od rządu Kanady zaprzestania prac nad samolotem Arrow, najlepszym wtedy samolotem tego rodzaju na świecie. Kanadyjczycy posłusznie projekt ten zlikwidowali, a istniejące maszyny zezłomowali, tnąc na drobne kawałki7, tak by nie pozostał po nich nawet najmniejszy ślad. Całą dokumentację skrupulatnie ponoć zniszczono, choć widząc niektóre rozwiązania w późniejszych konstrukcjach amerykańskich myśliwców, mocno w to wątpię. Zainteresowanym tym projektem Brytyjczykom kanadyjski rząd odmówił jakiejkolwiek współpracy. Domyślamy się, na czyj wniosek. Wraz z projektem Arrow przepadł również doskonały silnik Orenda Iroquois, który miał wszelkie szanse, by stać się międzynarodowym przebojem sprzedażowym. Próby uruchomienia ich licencyjnej produkcji w USA oraz zakusy francuskiego koncernu Dassault, by kupować je dla nowego bombowca strategicznego Mirage IV, spełzły na niczym. Wkrótce potem siły powietrzne Kanady stały się użytkownikami amerykańskich samolotów Northrop F-5 Freedom Fighter i Lockheed F-104 Starfighter. Kanada, zamiast stać się liczącym się eksporterem, została na zawsze uzależnionym od sąsiada importerem.
Ten tekst zakończę powiedzeniem czeskiego pisarza, prozaika i dramaturga, nawiasem mówiąc, jednego z pionierów fantastyki naukowej, który po raz pierwszy użył i spopularyzował określenie „robot”. Karel Capek uznał, być może nie bez racji, że „istnieje paradoks dotyczący niezwykłych przypadków, a mianowicie taki, że się powtarzają”.
- https://en.wikipedia.org/wiki/Dominic_LeBlanc
- https://ustr.gov/sites/default/files/files/agreements/FTA/USMCA/Text/US_Tariff_Schedule.pdf
- https://ustr.gov/trade-agreements/free-trade-agreements/united-states-mexico-canada-agreement/agreement-between
- https://en.wikisource.org/wiki/War_Plan_Red/Supplement_No._3
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Douglas_MacArthur
- https://en.wikipedia.org/wiki/Douglas_MacArthur_II
- https://www.cbc.ca/player/play/video/1.359-5661