9 mld zł polskie firmy są winne innym przedsiębiorcom
Zatory płatnicze utrudniają działalność szczególnie mikro- i małym firmom – wynika z danych Krajowego Rejestru Długów. Wierzyciele próbują więc różnych sposobów, by je odzyskać: jedni upominają się o pieniądze samodzielnie, inni oddają sprawę do sądu.
Tymczasem, wg danych Ministerstwa Sprawiedliwości dotyczących pracy polskich sądów powszechnych, średni czas oczekiwania na wyrok w sprawach gospodarczych – i to tylko w pierwszej instancji – wynosi 15 miesięcy. Co oznacza, że przez wszystkie instancje nierzadko spory pomiędzy przedsiębiorcami przechodzą latami. Alternatywą dla stale przedłużających się, nieodpowiadających potrzebom biznesu postępowań sądowych są sądy polubowne. Tu spory trwają o wiele krócej – np. w największym w kraju sądzie arbitrażowym, czyli SA przy Krajowej Izbie Gospodarczej, w ramach tzw. procedury uproszczonej wyrok może zapaść już w ciągu 6 miesięcy. Jednak przedsiębiorcy oddają do arbitrażu tylko ok. 200 spraw rocznie, podczas gdy na wokandę polskich sądów powszechnych co roku trafia nawet 2 mln sporów gospodarczych. Ten stan rzeczy chcą zmienić prawnicy zrzeszeni w Polskim Stowarzyszeniu Sądownictwa Polubownego (PSSP). By zachęcić biznes do oddawania sporów pod rozstrzygnięcie arbitrów, opracowali Deklarację Arbitra. Jej cel to także usprawnienie przebiegu oraz zminimalizowanie kosztów postępowań arbitrażowych. Bo – jak czytamy w raporcie Krajowego Rejestru Długów – z punktu widzenia przedsiębiorcy, który czeka na zapłatę, istotne jest jak szybko odzyska on dług i ile będzie musiał za to zapłacić.
Deklaracja Arbitra zawiera zasady dobrych praktyk arbitrażu, których stosowanie ma jeszcze skrócić czas postępowań, przy zachowaniu interesów wszystkich stron sporu. „To wyjście w stronę przedsiębiorców, których chcemy zachęcić do częstszego oddawania spraw spornych do polubownego rozstrzygania” – mówił w czasie prezentacji Deklaracji Arbitra prof. Eligiusz Krześniak, Prezes Zarządu PSSP. Standardy postępowania arbitra wskazane w deklaracji dotyczą m.in. konsultowania ze stronami istotnych kwestii dotyczących organizacji postępowania, określania jego harmonogramu, wspierania stron w ugodowym załatwieniu sporu czy niezwłocznego zapoznawania się z pismami składanymi przez strony. Arbiter, podpisując deklarację, zobowiązuje się też do szybkiego rozwiązania sprawy.
Prof. Eligiusz Krześniak, w trakcie prezentacji Deklaracji Arbitra, wskazywał największe zalety arbitrażu. – Jako najważniejsze przewagi arbitrażu nad procesami sądowymi wskazuje się szybkość i poufność postępowania, a także profesjonalizm arbitrów, rozumiany jako wiedza i doświadczenie arbitra właściwe dla określonej sprawy i branży oraz umiejętność zapewnienia stronom poczucia, że ich racje zostały wysłuchane. Te cechy arbitrażu zostały odzwierciedlone w Deklaracji w postaci zasad. Stosując je, arbitrzy poprowadzą postępowanie w sposób bardziej efektywny, zapewniając stronom poczucie bezpieczeństwa i komfortu możliwego w sytuacji sporu – mówił.
PSSP zakłada, że dzięki Deklaracji zwiększy się liczba spraw gospodarczych skierowanych do polubownego rozstrzygania. Przykładem dla polskich przedsiębiorców ma być Zachód, gdzie arbitraż jest bardzo popularny. Np. standardem w niemal całej Europie jest tzw. zapis na sąd polubowny stosowany w umowach o roboty budowlane, dzięki któremu ewentualne spory wynikłe z takiej umowy są rozstrzygane właśnie przez arbitrów. W Polsce to rozwiązanie stosowane jest sporadycznie. Obecnie w Polsce działa ok. 50 sądów polubownych, zazwyczaj przy organizacjach branżowych. Największy, Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej, w 2018 r. wydał 131 rozstrzygnięć i zajął się 158 nowymi sporami.