O przeciwdziałaniu lichwie
Ministerstwo Sprawiedliwości, w uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie niektórych innych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie, przedstawionym 18 lutego br., dla określenia skali zjawiska lichwy posługuje się kwantyfikatorem ogólnym „duża skala zjawiska”. Nie podaje jednak, jaką proporcję stanowią produkty lichwiarskie w ogólnej liczbie udzielonych kredytów i pożyczek.
Andrzej Roter – prezes zarządu KPF
Powstaje więc uzasadnione pytanie, czy nie mamy do czynienia z incydentalnymi, ale nagłośnionymi medialnie przypadkami, przyjętymi za uzasadnienie przez ustawodawcę nie ze względu na skalę, ale raczej ze względu na ich społeczną wrażliwość.
Bez uzasadnienia
Odpowiedź na to pytanie jest istotna również i z tego powodu, że obecna propozycja noweli następuje w niespełna 3 lata po poprzednich zmianach. Rynek instytucji pożyczkowych zmienił się od tej pory zarówno pod względem liczby, jak i jakości uczestniczących podmiotów, a także struktury oferowanych produktów. Już teraz, podlegając obowiązkowi rejestracji w rejestrze prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego i nadzorowi merytorycznemu sprawowanemu przez UOKiK, nie dostarczył żadnego z przykładów lichwy, opisanych w uzasadnieniu do projektu ustawy. Tymczasem wszystkie opisywane przez projektodawców w uzasadnieniu przykłady zawieranych umów pożyczek pochodzą sprzed wejścia w życie ostatniej noweli ustawy antylichwiarskiej. Projektodawca opiera się zatem na stanie sprzed 2016 r., nie oceniając ex post pozytywnych skutków wdrożenia tej nowelizacji do polskiego porządku prawnego, ani też faktu, że obowiązujące dziś zasady udzielania kredytów konsumenckich zapewniają znacznie skuteczniejszą ochronę konsumentów. Nie ma więc ani rynkowego, ani społecznego uzasadnienia do wprowadzania kolejnych przepisów w tym zakresie.
Potrzeba skutecznego ujawniania patologicznych zjawisk
Nie znaczy to, że nie ma potrzeby zwiększenia skuteczności egzekwowania istniejącego prawa. Jak ujawnia uzasadnienie do projektu ustawy, organy państwa prowadzą sprawy ujawnionych, konkretnych przypadków prawdziwej lichwy nadzwyczaj długo. Przypadki lichwy, przywołane w uzasadnieniu, to bowiem negatywnie wyróżniające się przykłady oszustw w postaci piramid finansowych, jak Amber Gold czy Finroyal, których organizatorzy prowadzili działalność niezgodną z prawem przez wiele lat.
Sektor instytucji pożyczkowych, licznie reprezentowany przez KPF, podziela pogląd o potrzebie skutecznego ujawniania, ścigania i penalizowania patologicznych zjawisk, a co za tym idzie – wyraża poparcie dla tak rozumianego celu ustawy. Wyraża też gotowość do wspólnego wypracowywania skutecznych narzędzi i instrumentów do dalszej poprawy ochrony praw konsumentów i kredytobiorców. Przeanalizowane przez nas doświadczenia w stosowaniu obowiązujących przepisów dają podstawę do rekomendowania takich rozwiązań w odniesieniu do tzw. rolowania, pobierania dodatkowego, nienależnego wynagrodzenia podnoszącego koszt dla kredytobiorcy w sposób nieuzasadniony. Co więcej, w naszym głębokim przekonaniu wystarczy do tego samoregulacja.