Zgodnie z przepisami ustawy Prawo Energetyczne, operatorzy sieci dystrybucyjnych do końca 2023 r. są zobowiązani wymienić co najmniej 15 proc. wszystkich liczników. Do 2025 roku powinno być wymienionych 35 proc. urządzeń, a do roku 2028 ma zostać wymienione 80 proc. liczników. Rok 2030 ma być tym, kiedy cały proces ma się zakończyć. – Wymiana liczników na inteligentne to przedsięwzięcie bardzo złożone i ciąży na nim ogromna odpowiedzialność, dlatego konieczna jest ścisła współpraca z operatorami dystrybucyjnymi, ale także edukacja, by odbiorcy końcowi wiedzieli czemu się to dzieje. Wiedza da im także poczucie bezpieczeństwa, że urządzenia, jakie znajdą się w ich domach są w pełni bezpieczne – mówi Piotr Golik, prezes firmy Esmetric, dostarczającej inteligentne liczniki dla PGE Dystrybucja.
Rynek, który czeka na zmiany
Jak podajePolskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, na 1 lipca 2023 r. wszystkich liczników w Polsce jest 18,78 mln. Z tego jedynie 4,55 mln są urządzeniami do odczytu zdalnego. Szacuje się, że na wymianę urządzeń spółki energetyczne mogą wydać nawet do 10 mld zł. – Rynek jest potężny. Patrząc na liczbę urządzeń wymagających wymiany i narzucone tempo realizacji procesu musimy powiedzieć sobie jasno – mamy przed sobą ogrom pracy, ale podejmujemy rękawicę i wykorzystując nasze doświadczenie, zrealizujemy podjęte zobowiązania – komentuje przedstawiciel Esmetric, firmy, która przez najbliższe miesiące ma dostarczyć dla PGE Dystrybucja 700 tys. urządzeń na wymianę. W PGE Dystrybucji z grupy PGE projekt wdrażany będzie w trzech etapach: 2023–2025, 2026–2028 i 2029–2030. Łącznie to ok. 6 mln do 2030 r. Aktualnie Energa-Operator przekazywała, że zdalnym pomiarem objętych jest już ponad 2,2 mln odbiorców, na 5,5 mln klientów Tauronu Dystrybucji przypada ponad 1 mln liczników zdalnego odczytu. W Enei Operator po II kwartale bieżącego roku zainstalowanych jest ponad 298 tys. liczników zdalnego odczytu i jest w trakcie realizacji projektu wymiany. Stoen Operator działający w Warszawie w ramach realizowanej obecnie fazy pierwszej osiągnie pierwszy próg do końca 2023 r., montując inteligentne liczniki u 15 proc. odbiorców. Firma zainstalowała dotychczas około 165 tys. takich urządzeń.
Inteligentna legislacja
Liczniki zdalnego odczytu, inaczej nazywane inteligentnymi licznikami to urządzenia elektroniczne, które mierzą pobór energii elektrycznej. Inteligentny licznik energii elektrycznej działa podobnie jak tradycyjny, jednak w odróżnieniu od niego posiada m.in. możliwość zdalnego pozyskiwania danych pomiarowych, bez konieczności wizyty przedstawicieli spółki w miejscu instalacji licznika. Taki licznik będzie korzystnym rozwiązaniem dla użytkownika – nie będzie płacił zaliczek, a rozliczany będzie z rzeczywistego zużycia energii, a nie z prognoz. Konieczność wymiany urządzeń determinują przepisy unijne i krajowe. Ustawa licznikowa, która weszła w życie 2 lipca 2021, jest jedną z największych zmian w polskim prawie energetycznym. W rozporządzeniu pomiarowym zawarte są wymagania techniczne i funkcjonalne stawiane inteligentnym licznikom, aby jak najlepiej działały w systemie i u odbiorców energii. Dane te są szczególnie potrzebne operatorom systemów dystrybucyjnych przy przetargach organizowanych na zakup i instalację tych urządzeń według przyjętego w ustawie harmonogramu.
Jak aktywizować użytkownika?
– Dzięki inteligentnym licznikom użytkownicy będą mieli szansę monitorowania własnego zużycia energii elektrycznej, co umożliwi zmianę nawyków w kontekście zrównoważonego rozwoju – mówi Piotr Golik – W przyszłości, jeśli infrastruktura inteligentnych liczników się zwiększy, istnieje możliwość oferowania klientom sprzedaży energii w formule SPOT. W Polsce, na Towarowej Giełdzie Energii najbardziej zbliżonym do cen SPOT modelem są ceny oparte na notowaniach Rynku Dnia Następnego (RDN). Aktualnie korzystają z tego duże spółki – kupują i sprzedają energię opierając się na kontraktach godzinowych i blokowych.
Wymiana gwarantująca podstawę prawa handlowego i poufność informacji
Wymiana liczników zdeterminowała utworzenie CSIRE czyli Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii, realizowanego na zlecenie Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE). PSE zarządzają systemem przesyłowym energii elektrycznej oraz są Operatorem Informacji Rynku Energii. CSIRE będzie informatycznym centrum danych, które pozwoli w jednym miejscu gromadzić i przechowywać dane technicznie i handlowe punktów poboru energii oraz wyniki pomiarów energii elektrycznej przekazywanych z inteligentnych liczników. Projekt rozporządzenia szczegółowo określi m.in. jakie procesy będą zachodziły na rynku energii i w jaki sposób będą przebiegały, jakie wymagania będą musiały być spełnione, aby te procesy były poprawne i kompletne, jak będzie monitorowana ich jakość, jaki będzie zakres poleceń wysyłanych do licznika zdalnego odczytu za pośrednictwem CSIRE, a także, jak będą chronione dane pomiarowe. – Inteligentne liczniki zużycia energii elektrycznej dostarczane przez Esmetric Group w konsorcjum z litewskim producentem tych liczników – firmą Elgama Elektronika to modele Gama 150 oraz Gama 350. Spełniają wszystkie, bardzo rozbudowane kryteria dotyczące bezpieczeństwa oraz cyberbezpieczeństwa, które są zawarte m.in. w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 22 marca 2022 r. Dodatkowo oba modele spełniają najnowsze standardy Unii Europejskiej oraz IEC (Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna). W praktyce oznacza to wielowymiarową i wielopoziomową ochronę rejestrowanych danych – zapewnia Piotr Golik
Liczniki zdalnego odczytu są niezbędne dla transformacji energetycznej. Pozwolą na planowanie pracy systemu elektroenergetycznego w wykorzystaniem OZE, które będzie wsparciem w bilansowaniu systemu.