Napięta sytuacja międzynarodowa wywołała kryzys energetyczny, który destabilizuje i zakłóca funkcjonowanie rynków gazu w Polsce i Europie. Dodatkowo rok 2022 przyniósł wiele zmian legislacyjnych zarówno na poziomie krajowym jak i regionalnym, które bezpośrednio dotykają działalności Towarowej Giełdy Energii. Pomimo tego pozostaje ona, od ponad 20 lat, gwarantem bezpieczeństwa zawieranych transakcji oraz miejscem ustanawiania ceny rynkowej dla kluczowych towarów gospodarki narodowej.
Transparentność, anonimowość, gwarancja
Giełda od początku swojej działalności niezmiennie utrzymuje klarowne i równe zasady uczestnictwa w obrocie dla wszystkich członków, udostępniając w czasie rzeczywistym taki sam zakres informacji oraz zachowując ciągłość funkcjonowania systemu notującego i rozliczeniowego, za który odpowiedzialna jest Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych, podmiot należący do TGE.
Uruchomienie w grudniu 2012 r. giełdy gazu zasadniczo rozszerzyło ofertę TGE dla ówczesnych jej członków i stworzyło warunki dla pozyskania nowych. Istotny jest także fakt, że u podstaw tego przedsięwzięcia leżała reforma polskiego rynku gazu, który potrzebował sprawnego i transparentnego mechanizmu ustalania ceny. Towarowa Giełda Energii stworzyła zatem formalne i organizacyjne ramy dla koncentracji podaży i popytu w jednym miejscu, dzięki czemu możliwa też stała się kreacja referencyjnej ceny tego surowca dla całej gospodarki.
Giełdowy Rynek Gazu cechuje ścisła korelacja pomiędzy dynamiką obrotów a rozwojem krajowego rynku gazu. Obroty na Giełdzie utrzymywały się nieprzerwanie do 2021 r. w stałym trendzie wzrostowym, podobnie jak krajowe zużycie błękitnego paliwa. Zanotowano wówczas rekordowy wolumen, który wyniósł 181 TWh. Podobnie jak we wcześniejszych latach, wolumen gazu przechodzący przez TGE odpowiadał w przybliżeniu 70 proc. gazu konsumowanego w Polsce.
Z całą pewnością ważnym elementem wspierającym odpowiednią podaż gazu na Giełdzie i jednocześnie wzmacniającym jej płynność jest obligo giełdowe, czyli spoczywający na dostawcach gazu ustawowy obowiązek sprzedaży poprzez Towarową Giełdę Energii 55 proc. towaru wprowadzanego do krajowej sieci przesyłowej.
Rozwój regionalnego rynku gazu a działania podejmowane przez TGE na rzecz europejskiej wspólnoty energetycznej
Polska Giełda od lat mocno zaangażowana jest w budowę wspólnego rynku gazu, dostrzegając w rynkach zagranicznych duży potencjał rozwojowy. Atrakcyjnym miejscem staje się na pewno obszar nadbałtycki, który niedawno został połączony z Polską gazociągiem GIPL. Cztery państwa tego regionu: Litwa, Łotwa, Estonia oraz Finlandia, ściśle ze sobą współpracują w zakresie zintegrowania swoich rynków gazu i wzmocnienia ich bezpieczeństwa. TGE od dłuższego czasu prowadzi intensywny dialog na temat określonych koncepcji przedsięwzięć mających na celu poprawę warunków handlowych oraz rozwój rynku gazu w obszarze nadbałtyckim czy w wymiarze transgranicznym – z Polską. Ciekawym wektorem aktywności TGE jest także kierunek południowy – m.in. rynek bułgarski – w zakresie świadczenia usług rozliczeniowych. W tym przypadku wpływ na intensywność podejmowanych działań będzie miała dynamika bieżących, nadzwyczajnych wydarzeń na rynkach gazu w całej Europie.
Integracja rynku nie tylko w obszarze energii
Jedną z kluczowych inicjatyw na mapie energetycznej Europy jest inicjatywa Trójmorza, w którą zaangażowane są państwa Unii Europejskiej leżące między morzami: Adriatyckim, Bałtyckim i Czarnym. Zakłada ona wsparcie bezpieczeństwa oraz integrację rynków gazu. Dla TGE to szansa na realizację korytarza transportu gazu Północ-Południe a w konsekwencji zwiększenie przepływu tego surowca i obrotów handlowych pomiędzy lokalnymi rynkami regionu.
Kolejnym ważnym regionalnym projektem, zainicjowanym 2 lata temu przez Sekretariat Wspólnoty Energetycznej, jest inicjatywa SEEGAS, która ma na celu współpracę w zakresie rozwoju handlu gazem w obszarze Europy Środkowej, Bałkanów i Ukrainy. Uczestniczy w niej wiele podmiotów prowadzących platformy giełdowe oraz operatorzy systemów przesyłowych ze wspomnianego wcześniej regionu. Przedsięwzięcie daje szansę na wypracowanie rozwiązań poprawiających warunki dla transgranicznego handlu gazem, a tym samym na zwiększenie jego fizycznego przepływu na linii Północ–Południe.
Wyzwania stojące przed polskim rynkiem gazu oraz TGE
W krótkim horyzoncie czasowym poważnym wyzwaniem stojącym nie tylko przed TGE, ale także przed innymi giełdami działającymi w Europie jest zachowanie pewności i płynności obrotów. Obecna, trudna sytuacja, w jakiej znalazły się gospodarki, a szczególnie konsumenci gazu ziemnego i energii elektrycznej, wymaga interwencyjnych działań rządu, łagodzących ekstremalnie wysokie koszty ich zakupu ww. surowca. Wszyscy oczekują właściwego skomponowania zestawu instrumentów ograniczających skutki kryzysu, który jednocześnie powinien uwzględniać istotę zaistniałego problemu – brak równowagi między podażą gazu a popytem na niego w skali całej Europy. W tym kontekście polska Giełda stara się naświetlić pozytywną rolę, jaką odgrywa wobec całej gospodarki narodowej.
Wysoki poziom cen oraz ich duża zmienność są odzwierciedleniem aktualnej percepcji uczestników rynku w zakresie obecnej i przyszłej dostępności paliwa gazowego. Kluczem do rozwiązania sytuacji są wiarygodne działania dotyczące zmiany struktury dostaw gazu na rynki europejskie.
Niezależnie jednak od zmieniających się dynamicznie warunków, prowadzona przez TGE giełda gazu będzie spełniać swoje funkcje wobec rynku i całej gospodarki zachowując najwyższe standardy w zakresie organizacji obrotu i rozliczeń zawieranych transakcji.